Тауардың маусымдылығы дегеніміз не және маусымнан тыс сатуды қалай ұлғайтуға болады?

Нарық динамикасы көптеген факторларға, оның ішінде климаттық жағдайларға, табиғи ерекшеліктерге және тіпті дәстүрлі, мәдени ерекшеліктерге байланысты. Бұл факторлар маусымдық деп аталады.

Сатудың маусымдылығы жыл мезгіліне, қандай да бір мерекелерге және басқа да оқиғаларға байланысты нарықтағы сұраныс пен сату көлеміндегі кезеңдік ауытқуларды білдіреді. Маусымдыққа сатылмайтын нәрсені қалай тез сатуға болатындығы, егер тауар сатылмаса не істеу керек және басқалар туралы сұрақтар тікелей байланысты.

Бизнестің маусымдық түрлері жыл мезгіліне және белгілі бір елдің немесе құрлықтың басқа да тән табиғи немесе мәдени ерекшеліктеріне тікелей байланысты. Мысалы, Қазақстанда жаңа жылдық тауарларға ең жоғары сұраныс желтоқсанда байқалады, Рамазан айында ауыл шаруашылық өнімдеріне, атап айтқанда, қойға сұраныс артады, жазда курорттық турлар танымал және тағысын тағы. 

Маусым кезінде және маусымнан тыс кезеңде  өнімді креативті сату тәсілдері. Қандай тауарлар маусымдық болып табылатынын, сондай-ақ олар қандай түрлерге бөлінетінін ажырату өте маңызды. Маусымдықтың бірнеше түрі бар:

1. Бірқалыпты маусымдық жылдың әртүрлі мезгілдерінде тауарларға немесе қызметтерге сұраныстың 10-20% -дан аспайтын аздаған өзгерістерін көрсетеді. Маусымдықтың бұл түрі жыл бойы салыстырмалы түрде тұрақты сұранысқа ие, бірақ белгілі бір уақыт кезеңдерінде кейбір ауытқулары бар өнімдерге тән.
2. Айқын маусымдық  белгiлi бiр уақыт аралықтарында тауарларға немесе қызметтерге сұраныстың елеулi өзгерiстерiмен айқындалады, көбiнесе 30-40% -ға жетедi. Маусымдықтың бұл түрі белгілі бір уақыт кезеңдерінде ғана жоғары сұранысқа ие өнімдерді сипаттайды, мысалы, жазғы айларда балмұздақ немесе қысқы кезеңде ыстық сусындар жоғары сұраныста. 
3. Қатаң маусымдық тауарлар мен қызметтерге сұраныстың экстремалды ауытқуларымен ерекшеленеді, олар жиі 50-100% -ға жетеді. Маусымдықтың мұндай түрі жылдың белгілі бір кезеңдерінде ғана сатылатын өнімдерге тән, мысалы, жаңа жылдық мерекелер алдында ғана сұранысқа ие шырша әшекейлері немесе Аяз ата костюмдері.

Маусымдық тауарлар: мысалдары 

• Көктем-жаз маусымдық тауарлары: купальник, көзілдірік, дәндер, мектепке арналған тауарлар, туроператор қызметтері, репетитор қызметтері және тағысын тағы;
• Күз: қолшатыр, плащтар, резеңке етіктер, қысқы шиналар, сырт киім, техбайқау, пластик терезелер орнату қызметтері және тағы басқасы; 
• Қыс: жылытқыштар, жаңа жылдық тауарлар, салюттар, аниматорлар және тағысын тағы;
• Көктем: құрылыс материалдары, дәрумендер, велосипедтер, балалар самокаттары және тағысын тағы.

Маусымдық сұраныс пен сату көлеміне  әсер етеді, өйткені жылдың әртүрлі мезгілдерінде немесе кезеңдерінде тұтынушылық мінез-құлқындағы табиғи өзгерістерді көрсетеді. Осы маусымдық ауытқуларды түсiну және есепке алу компанияларға өз қызметiн тиiмдi жоспарлауға, жоғары сұраныс кезеңдерiнде қорларын көбейтіп, тұтынушылардың маусымдық қажеттiлiктерiне сәйкес келетiн арнайы акцияларды немесе өнiмдердi ұсынуға мүмкiндiк бередi, сонда сатудың ұлғаюына және нарықтағы позициялардың нығаюына ықпал етедi.

Маусымдықты түсінудің не қажеті бар?

Сатудың маусымдығын талдау, яғни сұраныс пен сатудың ең жоғары кезеңдерін түсіну қорларды тиімді басқару, тиісті баға белгілеу және қажетті маркетингтік стратегияларды пайдалану үшін қажет. Тауарлардың белгілі бір санатына ең көп сұраныс қандай кезеңде басталатынын білсеңіз, сіз тауарларды алдын ала сатып алуыңыз, қажетті санды есеп жүргізіп, сіздің бар екеніңізді алдын ала білуі үшін, әлеуетті сатып алушылармен байланыс арналары арқылы бизнесіңізді ілгерлетуіңіз қажет. Маусымдық кезеңдерге дұрыс дайындалмасаңыз, артық тауар жиналып, маусымнан тыс сатылмай қалуы мүмкін. 

Сонымен қатар маусымнан тыс кезеңдерде сұраныстың азаюына да дайын болуыңыз қажет. Ол кезеңнің қашан басталатынын алдына біліп, не істейтіңізді білуіңіз қажет. Маусымнан тыс кезеңде басқа санаттағы тауарларды сатып, немесе алдыңғы маусымнан қалған тауарларды сатып тастауыңыз жөн болар. 

Маусымдыққа қалай дайындалған жөн?

Маусымдық трендтерге бейімделу өндірісті және қорларды алдын ала жоспарлау, нарықтық үрдістер мен сұранысты талдау, сондай-ақ клиенттердің маусымдық қажеттіліктеріне сәйкес келетін арнайы маркетингтік науқандар мен акцияларды әзірлеу сияқты бірқатар іс-шараларды қамтиды. Маусымдық өзгерістерге икемді реакция компанияларға өз қызметін оңтайландыруға, клиенттердің қажеттіліктерін дәл уақытында қанағаттандыруға, табысты мүмкіндіктерді барынша арттыруға көмектеседі, бұл ақыр аяғында бизнестің ұзақ мерзімді табысы мен өсуіне ықпал етеді.

Сіз маусымдық тауарларды сатқан жағдайда тап болатын барлық тәуекелдерді алдын ала талдауыңыз керек. Форс-мажорлық жағдайлар туған жағдайда, тауарлардың үлкен қоры болған жағдайда не керісінше, жетіспеушілік болған жағдайда қалай әрекет ету керек және тағысын тағы. Маусымдықты сауатты басқару тәуекелдерді азайтуға және компанияның пайдасы мен дамуын ұлғайту мүмкіндіктерін барынша арттыруға мүмкіндік береді.

• Маусымнан тыс кезеңде тауарды қалай көбірек сатуға болады? Мына ұсыныстарымызды орындаңыз:
  Маусымнан тыс ілгерлету және маркетингтік стратегиялар. Маусымнан тыс кезеңде компаниялар өз өнімдері мен қызметтерін ілгерілетуде және маркетингте біршама сынақтарға тап болады. Бұл кезеңде бизнестің белсенділігін қолдайтын және тұтынушылардың қызығушылығын сақтайтын бірегей стратегиялар құру маңызды. Осындай стратегиялардың бірі маусымдық үрдістер шеңберінен шығатын өнім немесе бренд құндылықтарына назар аудару болуы мүмкін. Бірегей имидж құру және клиенттермен эмоциялық байланысты қалыптастыру жыл мезгіліне қарамастан брендке деген қызығушылықты сақтауға көмектеседі. Мәселен, компанияның әлеуметтік желідегі парақшаларында  қызықты контент жасаңыз немесе өз тауарларыңызды/қызметтеріңізді пайдаланудың баламалы әдістері туралы айтып беріңіз. Осылайша, сізде тұрақты негізде мақсатты аудиторияңызбен байланыс орнатасыз. Яғни, бренд жыл, он екі ай клиенттерімен байланыста болады. 
• Науқандар, жеңілдіктер және бейілділік бағдарламасы. Маусымнан тыс кезеңде жиналып қалған маусымдық тауарды сатудың ең тиімді тәсілі – бұл науқан мен жеңілдіктер пайдаланып, тиімді шарттар мен баға ұсыну. Жазғы киімге қыста, ал қысқы киімге жазға жеңілдік болатынын, бәлкім байқадыңыз. 
• Сауданың кретив тәсілдері. Бонустық жүйе немесе бейілділік бағдарламалары болуы мүмкін. Мәселен, клиентіңіз  сізден тауар сатып алды және жасалған сатып алу есебінен сіз оған белгілі бір санаттағы келесі тауарды, атап айтқанда маусымдық емес тауарды сатып алуға 10% бонус бересіз.
• Бірегей ұсыныстар мен науқандар әзірлеу. Сіз маусымдық және өзекті ұсыныстарға іріктеуде маусымдық емес тауарларды ұсына аласыз. Мысалы, сайтта үздік ұсыныстар тізімінде маусымдық емес тауарды және оған бірегей ұсынысты көрсете отырып, шағын баннер қосыңыз.
• Жыл бойы маусымдық стильді қолдау. Айтып кеткеніміздей, сіз өз клиенттеріңізге маусымдық емес өнімді басқа қандай тәсілдермен пайдалануға болатыны туралы ақпаратты жеткізе аласыз. Мысалы, кепка күнге қарсы қорғаныш ретінде ғана емес, жалпы сәнді элемент екенін көрсету. Сондықтан бас киімге деген сұранысты жазда да, жылдың суық мезгілінде де ұлғайтуға болады. 

Маусымдық емес тауарларды сату мәселесін “Amazon” компаниясы сәтті шеше білді. Қатаң маусымдық сұранысқа ие тауарларды, жыл бойы жоғары пайдамен сату стратегиясын ойлап таптыү 

Біріншіден, америкалық ірі маркетплейс маусымға қарамастан сұранысқа ие болатын өз өнімдері мен қызметтерінің желісін дамытуға белсенді түрде инвестиция құйып жатыр. Мысалы, Amazon Prime бағдарламасын дамыту, жеткізу қызметтеріне, стримингтік бейнеге және басқа да артықшылықтарға қол жеткізе отырып, жыл мезгіліне қарамастан тұрақты  кірісті қамтамасыз етеді.

Екіншіден, Amazon ассортиментті әртараптандыру стратегиясын белсенді қолдануда. Компания клиенттердің түрлі қажеттіліктері мен мүдделерін қамтитын тауарлар мен қызметтердің кең спектрін ұсынады. Бұл сұраныстың ауытқуын тегістеуге және жыл бойы тұрақты сауданы қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Оған қоса, платформа жылдың әр мезгілінде әртүрлі тауарларға сұранысты болжау және жоспарлау үшін деректер талдауын белсенді пайдаланады. Бұл компанияға қорларды тиімді басқаруға, артық қорларды болдырмауға және төмен сұраныс кезеңінде шығындарды барынша азайтуға көмектеседі.

Осылайша, Amazon әртараптандыру стратегиялары, инновациялар және деректерді талдау арқылы тауарлардың маусымдық емес проблемасын табысты шешті, жыл бойы сұранысқа ие және табысты болып қалуға мүмкіндік береді.

Бизнестің ұзақ мерзімді тұрақты дамуы маусымдыққа бейімделмесе мүмкін болмайды. Сұраныстағы маусымдық ауытқулар экономикалық шынайылықтың ажырамас бөлігі және осы өзгерістерге икемді ден қоюға қабілетті компаниялардың бәсекелестер алдында артықшылығы бар. Маусымдыққа бейімделу өндірістік процестерді оңтайландыруға, қорларды басқаруға, ресурстарды тиімді пайдалануға және жоғары сұраныс кезеңдерінде пайданы барынша арттыруға, сондай-ақ төмен сұраныс кезеңдерінде шығындарды барынша азайтуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ маусымдыққа бейімделу қабілеті компанияның сенімді және сезімтал жеткізушінің беделін қамтамасыз етеді, бұл оның нарықтағы позициясын нығайтуға ықпал етеді және бизнестегі ұзақ мерзімді табысты қамтамасыз етеді.