Залалсыздық нүктесі дегеніміз не және оны қалай есептеуге болады

Бизнес саласындағы қаржылық көрсеткіштер табысты басқарудың негізгі элементіне жатады. Осындай маңызды факторлардың бірі – залалсыз нүкте (немесе break-even point), ол кәсіпкерлер және басқарушыларға сату көлемінің ауқымының компания өзінің шығындарын өтей алатындай дәрежесін анықтауға көмектеседі. Енді бұл не үшін керек және залалсыздық нүктесі есептеу тәсілдерін қарастырайық. 

Залалсыздық нүктесі – бұл компанияның жалпы кірісі жалпы шығыстарына тең болатын және пайда әлі алынбаған сатылым деңгейі. Бұл көрсеткіш қаржылық талдауда маңызды рөл атқарады және оны ақша бірлігінде де, өнім немесе қызмет бірліктерінің санында да көрсетуге болады.

Залалсыздық нүктесін білу бизнесте стратегиялық шешімдер қабылдау үшін өте маңызды. Бұл көрсеткіш өнімнің бағасын анықтау, жарнамалық науқандарды жоспарлау және жаңа идеялар мен жобалардың кірістілігін бағалау үшін қолданылады. Сонымен қатар, бизнестің қайтарымы залалсыздық нүктесімен тығыз байланысты, егер аталған шек неғұрлым төмен болса, компания соғұрлым тезірек пайда таба бастайды.

Залалсыздық нүктесін есептеу (ЗНЕ) бизнестегі ең маңызды кезең, онда барлық шығындарды жабуға болатын сатудың минималды көлемін анықтауға болады. 

Заласыздық нүктесін есептеу бұл қаржылық деректерді мұқият талдауды және компанияның шығындар құрылымын түсіну арқылы жүргізіледі. Мұны әдетте қаржылық талдаушылар, контроллерлер немесе қаржы менеджерлері жасайды. Жеке қаржы бөлімі жоқ шағын бизнес болған кезде бұл міндетті бизнес иесі немесе менеджер өзіне алады. 

Залалсыздық нүктесін қалай табуға болады? Ол үшін залалсыздық нүктесін есептеу формуласын пайдаланады:

Залалсыздық нүктесі есептеу мысалы: тұрақты шығындары $50,000, өнім біргілінің бағасы $20 және бірліктің ауыспалы шығысы $10 құрайтын компания. Залалсыздық нүктесі формуласы: BEP = TFC/P-AVC, яғни 50,00020−10=50,00010=5,000. Осылайша, компанияның өзін-өзі ақтау нүктесі = 5,000, басқаша айтсақ компания барлық тұрақты шығындарды жабу үшін 5,000 дана өнімді сатуы керек.

Сондай-ақ, ЗНЕ есептеу процесін автоматтандыратын көптеген онлайн құралдар мен бағдарламалар бар. Оларды пайдалану оңай және нәтиже алу үшін қажетті деректерді енгізсеңіз болғаны. Мұндай құралдарды пайдаланудың артықшылығы сонда онда тез талдауға және әртүрлі есептеу нұсқаларын қолдануға болады.

Залалсыздық нүктесін есептеу тек жай ғана есеп емес, бизнесте маңызды шешімдер қабылдау құралы екенін есте ұстаған жөн. Есептеу үшін таңдалған әдіске қарамастан, оның детальдарына назар аудау мен қаржылық параметрлерді анықтаудағы дәлдік тура және пайдалы нәтижелерді қамтамасыз етеді.

ЗНЕ шегінен асып кету компанияның кірістілігін көрсетеді. Заласыздық көрсеткіштерін талдау маржа деңгейі, шығындар мен кірістер құрылымын талдау және көрнекі бейнелеу үшін залалсыздық нүктесінің графигін құру сияқты негізгі көрсеткіштерді анықтауды қамтиды.

Залалсыздық шегінен (ЗНЕ) асып кету бизнес үшін қаржылық тұрақтылық пен тиімділікті көрсететін тамаша көрсеткіш болып табылады. Егер компанияның сатылымы осы деңгейден асып кетсе, бұл ұйымның пайда табатындығын көрсетеді, бұл оның жағдайы мен нарықтағы тұрақтылығының негізгі көрсеткіші. 

Залалсыздық пен шығын көрсеткіштерін толығырақ талдайық: 

1. Залалсыздық:

• Жалпы кірістер жалпы шығындарға тең: залалсыздықтың негізгі көрсеткіші – сатудан түскен кірістердің сомасы тұрақты және өзгермелі шығындарды қоса алғанда, жалпы шығындарға тең болатын сәт.
• Нөлдік пайда: залалсыздық деңгейіне жеткенде пайда болмайды, бірақ компания барлық шығындарын жабады. Бұл жұмыс тұрақтылығын қамтамасыз ететін маңызды сәт.

2. Залал:

• ЗНЕ деңгейінен төмен сатылымдар: егер компания ЗНЕ шегіне жете алмаса немесе одан асып кетпесе, бұл шығынды көрсетеді. Мұндай жағдайларда компания сатылымға қарамастан шығынға ұшырайды.
• Теріс пайда: жалпы шығындар кірістен асып кетсе, ұйым қаржылық қиындықтарға әкелуі мүмкін шығын жағдайында болады.

1. Тұрақты және ауыспалы шығындарды анықтау:

• Тұрақты шығыстар: Сату көлеміне қарамастан тұрақты болып қалатын шығындар (мысалы, жалдау, жалақылар).
• Ауыспалы шығыстар: Сату көлеміне байланысты өзгеретін шығындар (мысалы, шикізат, электр қуаты).

2. График жасау:

• X осі: сату көлемі (өнім немесе қызмет бірліктерінің саны).
• Y осі: кіріс немесе шығыс (ақша бірлігінде).

Залалсыздық нүктесінің графигінде кірістер мен шығыстар сызығы қиылысады. Қиылысу нүктесі ЗНЕ шегін көрсетеді. Егер кіріс сызығы шығыстар сызығынан жоғары болса, компания пайда деңгейінде; төменде – шығын деңгейінде болады.

Залалсыздық нүктесінің графигі әсіресе компанияның қаржылық жағдайын визуалды түрде көрсету және сату көлемі мен пайда арасындағы байланысты анықтау үшін пайдалы. Залалсыздық нүктесін талдау стратегиялық жоспарлау мен қаржылық басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. ЗНЕ шегінен асып кетуді түсіну және осы процесті кесте арқылы визуализациялау компанияларға нарықтағы тиімділік пен тұрақтылықты арттыруға бағытталған негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі.

Залалсыздық нүктесін есептеу әсіресе стартаптар мен нарыққа жаңа өнім енгізіп жатқандар үшін аса маңызды. Бұл талдау тұрақты қызметті қамтамасыз ету үшін сатудың минималды көлемін анықтауға көмектеседі. Сондай-ақ, CVP талдауы бағаның, өндіріс көлемінің немесе шығындар құрылымының өзгеруі жағдайында пайдалы.

Қорытындылай келе, залалсыздық нүктесі – бұл бизнеске барлық шығындарды жабу және пайда табу үшін қанша сату керектігі туралы ақпарат беретін қуатты құрал. Бұл көрсеткішті есептеу және талдау мүмкіндігі стратегиялық басқарудың ажырамас бөлігіне айналады, бұл бизнеске негізделген шешімдер қабылдауға және қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізуге көмектеседі.