Маржа және маржиналдылық дегеніміз не?

Маржа мен маржиналдылық – бұл бизнестегі маңызды қаржылық көрсеткіштер, олар компанияның кірістілігі мен тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл терминдердің нені білдіретінін және олардың бизнесті талдауда қалай қолданылатынын қарастырайық.

Маржа нені білдіреді? Маржа – бұл сатудан түскен табыс пен тауарлардың немесе қызметтердің өзіндік құны арасындағы айырмашылық. Бұл өзгермелі шығындарды алып тастағанда компанияда қалатын кірістің бөлігі. Қарапайым сөзбен айтқанда, маржа компанияның сатылған әрбір өнімнен немесе қызметтен қанша табыс табатынын көрсетеді.

Пайда маржасының формуласы келесі түрде беріледі: 

Маржа = Түсім – Өзіндік құны

Маржиналдылық – ол маржаның түсімге пайыздық қатынысы. Ол компанияның кірісті пайдаға айналдырудағы тиімділігін өлшейді. Маржадан айырмашылығы, маржиналдылық пайызбен көрсетіледі және бизнестің кірістілігін нақты бағалауға мүмкіндік береді. 

Маржиналдылық формуласы = (Маржа / Түсім) * 100

Маржиналдылық = (Пайда / Сату бағасы) * 100%

• Пайда – міндетті шығындарды қоса есептегендегі (салықты қоспағанда) компанияңыздың табысы; 
• Сату бағасы – тұтынушы тауарды/қызметті сатып алатын құны. 

Маржа – пайданың абсолютті мәні, ал үстеме баға – бұл маржаның өзіндік құнға қатынасы және ол пайызбен көрсетіледі. Маржа және үстеме баға – бұл бизнестің кірістілігін бағалау үшін қолданылатын екі түрлі өлшем, бірақ олар қаржылық қызметтің әртүрлі аспектілерін өлшейді. Төменде маржа мен үстеме баға арасындағы негізгі айырмашылық көрсетілген: 

• Маржа ақша бірлігінде көрсетілген пайданың абсолютті мәнін білдіреді және кірістер мен тауарлардың немесе қызметтердің өзіндік құны арасындағы айырмашылықты көрсетеді. Формуласы: Маржа = Түсім – Өзіндік құн.
  Өлшем бірлігі: Валютада өлшенеді (мысалы, доллар, еуро, рубль).
  Қолданылуы: Маржа пайданың абсолютті мәні болып табылады және компанияның сатылған әрбір өнімнен немесе қызметтен қанша ақша табатынын бағалауға мүмкіндік береді. 
• Үстеме баға – бұл маржа мен өзіндік құн арасындағы қатынас және ол пайызбен көрсетіледі. Бұл маржаның өзіндік құны қанша пайызды құрайтынын көрсетеді. Формула: Үстеме баға = (Маржа / Өзіндік құн) * 100.
  Өлшем бірлігі: Пайызбен өлшенеді. 
  
  (Бағасы- Өзіндік құн)/Өзіндік құн*100%

• Қолданылуы: Үстеме баға салынған қаражаттың тиімділігін бағалауға және тауар немесе қызмет құнының қанша пайызы пайда әкелетінін түсінуге мүмкіндік береді.
  
  Мысалы: Айтайық сізде 100 доллар тұратын тауар бар. Ол тауардың өзіндік құны 60 долларды құрайды. Маржа = 100 – 60 = 40 доллар.  Үстеме баға = (40 / 60) * 100 ≈ 66,67%. Осылайша тауарды сатудан түскен түсім 100 доллар, ал маржа – 40 доллар, ал үстеме баға шамамен 66,67% құрайды. 

Маржа мен маржиналдылықты есептеу компанияға өзінің кірістілігін бақылауға, бизнес-процестердің тиімділігін бағалауға және барынша негізделген стратегиялық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.

Маржаның бірнеше түрі бар: 

1. Жалпы маржа: түсім мен тауарлардың өзіндік құны арасындағы айырмашылық.
2. Пайда маржасы: барлық тұрақты шығындарды ескеретін маржа.
3. Таза пайыздық маржа: түсімнің пайызымен көрсетілген маржа.
4. Кепілдік маржасы: кепілдік шығындарын жабуды қамтамасыз ететін маржа.
5. Кредиттік маржа: кредит беруге байланысты маржа.
6. Банк маржасы: банк кредит бергені үшін алатын маржа.
7. Фронт және бэк маржа: бизнес-процестің әртүрлі кезеңдеріндегі маржа.

Бизнестегі маржиналдылық – бұл пайызбен көрсетілген таза пайданың түсімге қатынасы.

Маржиналдылық формуласы = (Таза пайда / Түсім) * 100. 

Тауардың маржиналдылығын қалай есептеуге болады? Тауардың маржиналдылық фрмуласы = (Тауар маржасы / Тауар бағасы) * 100

Маржа мен маржиналдылыққа тұрақты мониторинг жүргізіп отыру бизнесті нарықтық өзгерістерге бейімдеуге, процестер мен стратегияларды оңтайландыруға және компанияның жалпы қаржылық тұрақтылығын жақсартуға мүмкіндік береді. 

Тиісінше, маржиналдылықты есептеуді бизнесті жаңа бастаған кезде ғана емес, сонымен қатар тауарларыңызға/қызметтеріңізге бағаның қаншалықты өзекті және нарықтық сұраныстарға сәйкес келетіндігін біліп отыру үшін тұрақты түрде жүргізіп отыру қажет.