Бизнесті сату: қандай бизнесті жиі сатады және сатып алады

Бизнесті сату – аса күрделі шешім, себебі кәсіпкердің қаржылық жағдайы мен нарықтың дамуына әсер етеді. Бизнестің қандай түрі сатылып-сатылмайтынын түсіну кәсіпкерлерге инвестициялық және стратегиялық дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік береді. 

Қазақстанда, көптеген басқа елдердегідей, бизнестің әртүрлі салаларының танымалдығы экономиканың жағдайына және трендтерге байланысты өзгереді. Дегенмен кейбір салалар әрқашан бизнес сатып алу және сату үшін сұранысқа ие болып қала береді. Сонымен, Қазақстанда ең көп сұранысқа ие бизнес қандай?

Сауда және бөлшек сауда  

Сауда – Қазақстандағы ең танымал бизнес салаларының бірі. Бұл тұтынушылық тауарлар мен қызметтерге деген жоғары сұраныспен байланысты. Бөлшек сауда дүкендері, супермаркеттер, сондай-ақ онлайн-дүкендер сатып алушылар мен инвесторларды тартады.

Қызмет көрсету саласы  

Дамып келе жатқан нарық жағдайында қызметтерге деген сұраныс артып келеді. Оған білім беру, денсаулық сақтау, туризм, мейрамхана бизнесі және басқа да салалар жатады. Бұл сегменттер инвестициялау және бизнесті сату үшін кең мүмкіндіктер ұсынады.

IT және технологиялар  

Цифрлық технологиялар мен интернеттің дамуымен IT секторы Қазақстандағы ең қарқынды дамып келе жатқан салалардың бірі болып табылады. Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу, ақпараттық технологиялар, интернет-маркетинг және басқа да ұқсас салаларға маманданған компаниялар әлеуетті инвесторлардың назарын жиі аударады.

Өндіріс және өнеркәсіп 

Өндіріс саласы Қазақстан экономикасы үшін маңызды. Өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өнімдерін, құрылыс материалдарын, сондай-ақ техникалық жабдықтарды өндірумен айналысатын кәсіпорындар елдің өндірістік базасын дамытуға мүдделі инвесторлардың назарын жиі аударады.

Ескерте кететін жайт, OLX платформасында “Бизнес сату” бөлімінде 2024 жылдың қаңтар-мамыр айлары аралығында дайын бизнестің барлық түрлері арасында ең танымал санаттардың бірі жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерді (ЖШС) сату болды. Осы санат бойынша жалпы жауап саны 67 753-ті құрады.

Дайын бизнесті сатып алу қанша тұрады және оны қалай сатып алуға болады? Дайын бизнесті сатып алу құнын қарастырған кезде оның бағасына әсер ететін көптеген факторларды ескеру маңызды. Бұл факторлар экономика салалары бойынша, тіпті бір саладағы әртүрлі компаниялар үшін де әртүрлі болуы мүмкін. Төменде бизнестің құнын анықтайтын негізгі факторлар және экономиканың бірнеше түрлі секторларындағы бизнестің құнының мысалдары берілген.

Бизнестің құнын анықтайтын факторлар:

• Қаржылық көрсеткіштер: Бизнестің құнына әсер ететін негізгі факторлардың бірі – оның қаржылық жағдайы. Бұл кіріс, пайда, айналым қаражаттары, активтер мен компанияның қарыздарын қамтиды. Бизнестің қаржылық көрсеткіштері неғұрлым жоғары болса, оның құны соғұрлым жоғары болады.
• Өсу және әлеует: Өсу әлеуеті жоғары және болашақта даму мүмкіндіктері бар бизнес әлдеқайда қымбат тұруы мүмкін. Бұл жаңа нарықтарды, технологиялық инновацияларды, мықты брендтерді және т.б. қамтуы мүмкін.
• Репутация және бренд: Компанияның имиджі мен беделі оның құнында маңызды рөл атқарады. Жақсы беделге және адал клиенттерге ие брендтер нашар беделі бар немесе танымал бренді жоқ компанияларға қарағанда әлдеқайда қымбатқа түсуі мүмкін.
• Бәсекелестік орта: Саладағы бәсекелестік деңгейі де бизнестің құнына әсер етуі мүмкін. Егер сала жоғары бәсекелестікпен сипатталса, бұл бизнестің құнын төмендетуі мүмкін, өйткені шығындар жоғары және маржиналдылық төмен болады.

Экономиканың әртүрлі секторларындағы бизнес құнының мысалдары:

1. Бөлшек сауда: Шағын бөлшек сауда дүкенінің құны оның орналасқан жеріне, көлеміне, кірісіне және басқа факторларға байланысты бірнеше мыңнан бірнеше жүз мың долларға дейін болуы мүмкін.
2. Өндіріс: Өндірістік кәсіпорын бөлшек сауда дүкеніне қарағанда әлдеқайда жоғары құнға ие болуы мүмкін. Бұл оның жабдықтарына, технологиялық процесіне, клиенттік базасына және т.б. байланысты.
3. IT және технологиялар: Инновациялық өнімдер немесе қызметтер ұсынатын технологиялық стартаптар жоғары құнға ие болуы мүмкін, әсіресе олар инвестициялар тартқан болса және өсу әлеуеті жоғары болса.
4. Қызмет көрсету: Қызмет көрсету саласындағы бизнес, мысалы, консалтингтік компаниялар, олардың мамандануына, беделіне және клиенттік базасына байланысты әртүрлі құнға ие болуы мүмкін.

Әрбір бизнестің өзіндік бірегей ерекшеліктері бар, олар оның құнына әсер етуі мүмкін. Сондықтан бизнесті сатып алу немесе сату кезінде жоғарыда аталған барлық факторларды ескеріп, нарықты және бәсекелестік ортаны мұқият талдау маңызды.